دوران پارینه سنگی

دوران پارینه سنگی

پارینه سنگی یعنی «عصر حجر قدیمی». این دوره اولین دوره از عصر حجر است و خود به سه دوره پارینه سنگی ابتدایی، پارینه سنگی میانی و پارینه سنگی پایانی تقسیم می‌شود.

پارینه سنگی ابتدایی (Lower Paleolithic) دوره‌ای در تکامل انسان است که انسان‌ها برای اولین بار شروع به استفاده از ابزارهای سنگی کردند. پارینه سنگی ابتدایی ۲٫۵ میلیون سال پیش آغاز شد. زمانی که اولین بار دسته‌ای از جانوران (Homo) پیدا شدند که انسان و انواع میمون‌ها جزو آن به حساب می‌آیند. انسان ماهر (Homo Habilis)، قدیمی‌ترین گونه در این دسته از انسان‌ها محسوب می‌شود.

منشاء پارینه سنگی میانه (Middle Paleolithic) حدود ۳۰۰۰۰۰ سال پیش است. دورانی که با دست یابی انسان به تکنیک ساخت ابزار سنگی مشخص شده‌است. اصطلاح انسان هوشمند اولیه (Archaic homo sapiens) به طور معمول برای اشاره به رده انسان‌های اولیه دوره پارینه سنگی میانه استفاده می‌شود. آناتومی بدن انسان مدرن نیز در دوران پارینه سنگی میانه پدید آمد. انسان‌ها در حدود ۱۰۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰۰ سال پیش از شرق آفریقا به آسیا گسترش یافتند و بعدها و در حدود ۵۰ هزاره پیش به جنوب آسیا و استرالیا راه پیدا کردند. حرکت به سمت شمال و اروپای کنونی و به سمت شرق و آسیای مرکزی ۴۰ هزاره پیش و به سمت غرب و آمریکا حدود ۱۳ هزاره پیش انجام شد.

پارینه سنگی پایانی (Upper Paleolithic) در حدود ۴۰ هزاره پیش با ظهور تنوع وسیع تری از آثار مکشوفه و پیدایش نشانه‌هایی از تمدن آغاز شد.

در سراسر دوران پارینه سنگی، انسان‌ها به طور کلی به عنوان عشایر شکارچی-گردآورنده زندگی می‌کردند. جوامع شکارچی-گردآورنده تمایل داشتند همچنان در گروه‌های کوچک باقی بمانند و به تساوی کامل انسان‌ها اعتقاد داشتند. هرچند گاه با کسب منابع گستره غذایی و یا دست یابی به شیوه‌های ذخیره سازی منابع غذایی جمعیت آنها گسترش می‌یافت و جوامع پیچیده تری نظیر ریاست قبیله‌ای (chiefdom) و طبقات اجتماعی تشکیل می‌دادند.

ایران در دوره پارینه سنگی : بررسیهای باستان شناسی – انسان شناسی در ایران امروزی برای شناسایی دوره پارینه سنگی، هم جدید و هم محدود است. به دلیل همین دو امر، اطلاعات به دست آمده نیز بسیار ناچیز و در محدوده ظن و گمان است.آثاری شامل چند افزار سنگی از منطقه ای واقع در آذربایجان، در مثلث بین مراغه، تبریز و میانه، نیز به دست آمده است که بنا به گزارش متعلق به دوره پارینه سنگی قدیم است.علاوه بر آن ابزار سنگی به دست آمده از منطقه " لدیز " سیستان است که قدمتی برابر با یکصد هزار سال دارند و از نظر فن ابزار سازی، آنها را جزو نوع آشولین ( Acheulean ) یعنی جدیدترین ابزارهای سنگی دوره پارینه سنگی قدیم طبقه بندی کرده اند. شاید بتوان مستندترین آثار این دوره در ایران را در غارهای خرم آباد کنونی و به شرح زیر ردیابی کرد: غار همیان شامل همیان یک و دو: این دو غار (پناهگاه) مسکون و منقوش مجاور هم واقع شده و در محلی به نام ((چالگه شَلَهْ)) در یکی از دره های رشته کوه شمال کوهدشت بنام ((سَرسورن)) قرار گرفته اند. پژوهشگران سابقه سکونت و ابزار غار همیان یک را به قدیمی ترین دوره موسترین (حدود ۱۰۰۰۰۰ تا چهل هزار سال ق) نسبت می دهند، بر اساس بررسیهای انجام شده غار همیان دو نیز ادامه فرهنگ همیان یک شناخته شده است. در غار همیان دو علاوه بر ابزار و شواهد سکونت، نقاشیهایی از ادوار بعد بر بدنه غار شناسایی و مطالعه شده است، این نقاشیها به گروههای انسانی ۱۷ تا ۱۵ هزار سال پیش نسبت داده شده اند.

عصر حجر

میانه سنگی (( مزولیتیک )) ۱۰۰۰۰ تا ۸۰۰۰ ق.م

از دورۀ میان سنگی (۸۰۰۰ تا ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد) بشر به بیرون از غار آ مده و غار را به عنوان پناه گاه استفاده کرد. در آثار این دوره بر خلاف دوره پارینه سنگی پیکره انسان به وفور دیده می شود.بیشترین آثار به جای مانده از این دوره در سواحل مدیترانه در اروپا ست.از مشهورترین آنها صخره های آداهورا در سیسیل ایتالیا است. در این دوران احتمالا به دلیل مساعد شدن شرایط آب و هوایی انسانها از درون غارها بیرون آمدند و از غارها به عنوان پناهگاه استفاده کردند و نقاشی های خود را بر دیوارهای کم عمق غار بر جای گذاشتند این آثار به نقاشی های پناهگاهی معروف می باشند.این نقاشی ها کوچک و فوق العاده زنده نما می باشند و انسان را در صحنه های شکار و رقص های جادویی نشان می دهد. از این تاریخ ساخته های عظیمی از سنگ توسط بشر بر جای مانده که مربوط به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد می باشد . این نوع معماری به درشت سنگها (مگاليتس)مشهور می باشد.این ساخته ها را می توان پایه های اولیه هنر معماری در تاریخ دانست.مانند اثر استونهنج که حدود ۱۶۵۰ سال قبل از میلاد در دشت سالزبري انگلستان به جای مانده است. نمونۀ دیگر این آثار در غارهای سنگی لون مین در۵/۱۲ کیلومتری حومه جنوبی شهر لو یان استان خه نان در مرکز چین درپرتگاه های شرقی و غربی دره لون مین قرار دارد . مهمترین آثار این دوره در ایران :

غار دوشه در خرم آباد لرستان ، غاریست از سنگ، یخ و گدازه‌های آتشفشانی. دیوارنگاری های این غار مربوط به حدود هزاره هشتم پیش از میلاد می باشد. غار میر ملاس یا میر ملاث (خرم آباد) غاری مسکون و منقوش در تنگه ای به همین نام در شمال غرب کوهدشت قرار دارد. تعدادی از نقاشیهای بدنه غار و برخی آثار به دست آمده از آن قدیمی تر از دوره نئولتیک (حدود ۱۶۰۰۰ سال تا ۱۱۰۰۰ سال ق) تشخیص داده شده و پاره ای دیگر از تصاویر و شواهد آنرا به دوره نئولتیک (حدود ۱۰۵۰۰ سال تا هزاره ششم ق.م) مربوط می دانند. کوه ارنان: کوه ارنان در ۷۱ کیلومتری جنوب غربی شهر یزد، در جنوب روستای ارنان قرار دارد. بر روی سنگ کوه ارنان نقش هایی کنده شده است،که مربوط به زندگی انسان در دوره حجر است و قدمت شهر یزد را به ۱۰هزار سال پیش از میلاد مسیح می رساند. این سنگ نوشته ها شباهت بسیاری با سنگتراشی های انسان در اواخر دوره دیرینه سنگی استان همدان دارد.